प्रेम सुनार

रोएकी छिन् नेपाल आमा उनका आँसु टाल्नु गणतन्त्र
अभाव दुख महँङ्गीलाई सके सम्म फाल्नु गणतन्त्र ।।

बेरोजगारी भोकमरीले रुकुम, रोल्पा, डोल्पा, मुगु
गरिवीले भोकै सुत्छन् तिम्ले चुलो बाल्नु गणतन्त्र ।।

राणा फल्यौ, राजा फाल्यौ आमा गुमायौ बाबा गुमायौ
बाह्य हस्तक्षेप बढि भा’छ तिनका जरा गाल्नु गणतन्त्र ।।

अर्खले ७ का नेत्र पाण्डेको यो गजल सहित जिल्ला विकास समितिले सदरमुकाम तम्घासमा आयोजना गरेको छैठौं गणतन्त्र दिवश कार्यक्रम पुरै गजलमय बनेको थियो ।
निजामती कर्मचारी संघ र रेसुङ्गा साहित्यीक प्रतिष्ठान गुल्मीको संयोजनमा आयोजित गजल प्रतियोगिता छैठौं गणतन्त्र दिवसको मुख्य आकर्षण बनेपछि कार्यक्रमका मुख्य अतिथी प्रमुख जिल्ला अधिकारी कविन्द्र नेपाल, अध्यक्षता गरिरहेका स्थानिय विकास अधिकारी हरिप्रसाद ज्ञवाली, प्रहरी नायव उपरिक्षक गुरुविष्णु काफ्ले लगायतले  अतिथी दिर्घबाटै कसैले गजल त कसैलै गित, कविता कोर्न थालिरहेका थिए ।
प्रहरी प्रमुख काफ्लेले आफुले गजल सुन्न मन पराउने तर लेख्न नजान्ने भन्दै कविता वाचन गरे

‘मलाई स्मरण छ
मेरो वुवाले कपुरी क लेख्न
कालो पाटी, गुन्द्री चकटी बोकाएर पठाएको,
छाप्रो रुपी स्कुलमा
कखग सिकाएको,
गाउँको छाप्रोमा पढेको म
अक्सफोर्ड कलेजमा धुरुधरु रोएको,
म अहिले गुल्मी आएको छु
मलाई लेख्न आउँदैन
किनकी
मेरा पेशाले यताकता भुलाएको ...। ’

गल्लल्ल हाँसोले गुञ्जीयो वाल मन्दिर हल । बोल्ने पालो आउँदै गर्दा प्रजीअ कबिन्द्र नेपालले कोरेर सुनाए
तिखा तिखा वाणहरुले हान्ने कोशिस नगरे प्रिय,
घोच्ने काम त काँडाले पनि गर्छ,
टाढा टाढा हुन नखोज प्रिय,
टाढा त जुन पनि हुन्छ,
म गीतारको चुँडीएको तार हुँ,
जोडेर बजाउने कोशिष गर ।

नेपालको यो मुक्तक सुन्दा पाको उमेरमा पनि सिडीओ माया प्रेमको वियोगमा परेका रहेछन् भनेर मुखामुख गरिँदै थियो तर व्याख्या गरेर गणतन्त्रमा लगेर जोडे सिडिओ सापले । उनले भने – ‘तिखातिखा वाण भन्नुको मतलव हामीले गणतन्त्र गणतन्त्र भनेर सर्बसाधारणलाई ठूला ठूला आकांक्षाहरु दियौँ तर त्यो हाम्रो वोली जनतालाई वाँण जस्तै बन्यो र हानीरहेका छौँ, टाढाटाढा भन्नुको अर्थ जनता हामीदेखि टाढिँदै छन् उनीहरुले गणतन्त्रको अनुभूति गर्न सकेका छैनन । चुँडिएको गीतारको तार भन्नुको मतलव गणतन्त्र चुँडिएको तारजस्तो बनेको छ, त्यसलाई त्यतिकै चुँडिन दिन हुन्न हरेश नखाई जोडेर बजाउँ अर्थात संस्थागत गरौँ भन्न खोजको हुँ ।’ उनले  अरुलाई दोष थोपर्नु भन्दा पनि आफैले आफ्नो भूमिका खोज्नुपर्ने बेला आएको बताए । ‘कर्मचारीको पनि महत्वपुर्ण भूमिका हुन्छ, उनले भने  तर कर्माचारीमा विभाजन छ एकताको खाँचो छ ।’ प्रजातन्त्र, लोकतन्त्र, गणतन्त्र आखिर जे भने पनि जनताको शासन हो’ उनले थपे ‘त्यसको अनुभुति जनतालाई दिन हामी सक्षम छौं भन्ने विश्वास लिएको छ । स्थानिय विकास अधिकारी ज्ञवालली भने गजल, कविता आफुले लेखेनन् अरुले वाचन गरेका गजलहरुको ब्याख्या मात्रै गरे ।
कार्यक्रममा प्राय सबै गजलकारहरुले देशमा बढ्दै गएको कुर्ची लुछाचुँडी एकले अर्कोलाई दोषरोपण, संविधान बनाउने नाममा राष्ट्रको धुकुटी रित्ताउने गरेको र जनतालाई गणतन्त्रको अनुभुती दिलाउन नसको कुरा गजलमा मुखारित गरेका थिए । विगतका गणतन्त्र दिवसमा नेताहरुका लामा लामा र चर्का चर्का  भाषण सुन्दा वाक्क हुन्थ्यो दर्शक दिर्घमा तर गजलले बेग्लै रौनक दियो र कार्यक्रमको अन्तिम सम्म सहभागिलाई हलमै केन्द्रित गरिरहेको थियो ।
बालमन्दिर हलमा गणतन्त्र दिवसको शुभकामना आदान प्रदान कार्यक्रममा एकले अर्कोलाई दोष थोपर्ने भाषण कम गरे नेताहरुले बरु आफैले आफैलाई दोष दिनु पर्ने धारण राखे । ‘कसले कसलाई दोष दिने ? संविधान सभा चुनाव पछि सत्तामा रहेका दलहरुलाई मात्र संविधान बनाउन सकेनन भनेर किन दोष दिने दोष हामी सवैको हो’ भन्दै थिए राप्रपा नेपलका अध्यक्ष भरत बहादुर चन्द । भाई फुटे गवार लुटे भन्ने उखान उदृत गर्दै एमाले जिल्ला अध्यक्ष टोमलाल पाण्डेले नेपालीहरुको फुटको फाईदा लिएर भारतले सिमा अतिक्रमण लगायत सवै कुरामा नेपाललाई पेले मिचेको कुरा उठाएका थिए । मुसिकोटका  खिमानन्द भण्डारी लेख्छन. ‘
नेपाली कांग्रेसका जिल्ला सचिव छन्द  पहराईले सवैले दलहरुलाई मात्र गाली गर्छन्, गर्नु स्वभाविकै पनि हो तर हाम्रा उपरी नेताहरुले हामीलाई बोल्ने बाटो राखी दिएनन् केहि बोल्न पनि लाज लाग्ने बनाई दिए । एकिकृत नेकपा माओबादीका जिविस प्रतिनिधी देविराम अर्यालले नेपाली आपसमा मिल्न सके कसैले हेप्न नसक्ने भन्दै अव भाषणमा होईन उत्पादनमा लाग्न सके देशको समृद्धि हुने धारण राखेका थिए ।
कार्यक्रममा गुल्मी उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष अखिलेश्वरप्रसाद पाण्डे र पत्रकारहरुको तर्फबाट प्रेम सुनारले मन्तब्य राखेका थिए  । गजल प्रतियोगितामा क्रमश प्रथम द्धितीय हुने अर्खले ७ का नेत्र पाण्डेलाई १२ सय र अर्खबाङ्गकी गिता अर्याललाई ८ सय र तृतिय हुने हस्तीचौकी कुँवरलाई ६ हजार नगद पुरस्कार, प्रमाण पत्र दिई प्रमुख अतिथी प्र.जि.अ. नेपाल र स्थानिय विकास अधिकारी ज्ञवालीले सम्मान गरेका थिए ।
जेठ १४ गतेदेखि तम्घास अस्पतालका विरामीहरुलाई फलफुल वितरण, राष्ट्रपती रनिङ्ग शिल्डकपा प्रतियोगिता आदि कार्यक्रम गरी मनाउन सुरु गरिएको गणतन्त्र दिवस १५ गते साँझ विहना तम्घास वजारमा प्रभात फेरी, लगत्तै शुभकामना आदन प्रदान , साँझ दिपावली, १६ गते कार्यालय सरसफाई आदि कार्यक्रमका साथ मनाईएको  मुल आयोजक समिति अध्यक्ष स्थानिय विकास अधिकारी ज्ञवालीले बताए ।
गणतन्त्र दिवसमा दलका नेता कार्यकर्ताहरुको कम सहभागिता देखिए पनि कर्मचारीहरुको उल्लेख्य सहभागिता थियो । गणतन्त्र दिवसका अवसरमा हिजो गणतन्त्र ल्याउन, जनयुद्धमा जिउ ज्यानको वाजी लगाउने र १९ दिने जनआन्दोलनमा हात खुट्टा गुमाउनेहरु भन्दा आफुहरुले नै ल्याए जस्तो वाकलत गर्दै थिए हिँजो राजालाई बुई चढाएर हिंड्नेहरु । गणतन्त्र केन्द्रमा घोषण भैरहँदा यता श्री ५ महराज धिराज की जय होस् भन्दै नारा जुलुस निकाल्नेहरु अहिले गणतन्त्रको वाकलत गर्दा खै के लाई भन्दा के लाई लाज भने जस्तो भयो भन्दै थिए नागरिक समाजका सचिव पदमप्रसाद पाण्डे ।